VOOR U UITGEZOCHT: De hervorming van het erfrecht en de erfbelasting – enkele belangrijke wijzigingen onder de loep

Het nieuwe erfrecht en huwelijksvermogensrecht

Verdeling erfenis met het hele gezin mogelijk

Sinds 1 september 2018 mag u met anderen afspreken – en dit op papier zetten – hoe u wilt dat uw vermogen na uw overlijden onder hen verdeeld wordt. Tot 1 september 2018 waren dergelijke erfovereenkomsten verboden, op enkele uitzonderingen na.

Met een punctuele erfovereenkomst kunt u met uw erfgenamen afspreken dat zij akkoord gaan met de waarde van een schenking die u doet aan iemand binnen de familie of aan een niet-erfgenaam. U kunt met het hele gezin ook een familiepact of globale erfovereenkomst sluiten.

Met deze nieuwe formule wordt het risico op familieconflicten na een overlijden drastisch ingeperkt. Volgens specialisten is deze wijziging de belangrijkste hervorming van het nieuwe erfrecht.

Minder overheidsinmenging bij verdeling van uw erfenis

Eén element blijft onveranderd bij het nieuwe erfrecht: kinderen blijven wettelijk beschermde erfgenamen. Maar hun wettelijk minimumdeel bedraagt voortaan altijd de helft van de nalatenschap. Hierdoor krijgen ouders met minstens twee kinderen meer bewegingsvrijheid.

Voortaan kunnen zij – en ook koppels zonder kinderen – vrijer bepalen aan wie het vermogen na een overlijden moet toekomen. De rol van de overheid wordt dus drastisch ingeperkt. Kinderloze singles en ongehuwde koppels krijgen zelfs voor 100% zeggenschap over hun vermogen.

Plus- en stiefkinderen pikken graantje mee

Het grotere vrij beschikbare deel speelt een belangrijke rol voor nieuw samengestelde gezinnen. De hervorming van het erfrecht maakt het mogelijk om pluskinderen meer te betrekken bij de erfenis. Tot 1 september 2018 waren stief- of pluskinderen geen wettelijke erfgenamen, en al helemaal geen wettelijk beschermde erfgenamen.

Onder het nieuwe erfrecht kunnen plusouders een testament opstellen of schenken, ook als de eigen (biologische) kinderen dat liever anders zien. Een andere mogelijke piste is het opstellen van een erfovereenkomst met de eigen kinderen én de pluskinderen.

Geen verschil meer tussen schenken van vastgoed en geld

Tot 1 september 2018 zorgde het schenken van roerende goederen soms voor heel wat kopzorgen, omdat bij deze schenkingen de waarde op de dag van de schenking telt. Voor onroerende goederen werd de waarde op de dag van het overlijden van de schenker in rekening gebracht.

Vanaf nu telt de intrinsieke waarde op de dag van schenking voor elke schenking, of het nu vastgoed, geld, aandelen of kunst betreft. Wat de erfgenaam nadien wel of niet doet met het geschonken goed, is van geen belang meer.

Opvolger familiebedrijf moet alert blijven

Er is één belangrijke uitzondering op de voorgaande regel dat schenkingen gewaardeerd worden op de dag van de schenking, namelijk schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik. In dat geval gebeurt de waardering pas op de dag dat de begiftigde ook het vruchtgebruik verwerft. Meestal is dat op de dag dat de schenker overlijdt.

Dit is een streep door de rekening voor schenkingen van familiale ondernemingen.

Geschonken goederen moeten niet teruggegeven worden

Als blijkt dat iemand teveel geschonken kreeg, dan worden schenkingen voortaan in waarde, en niet langer in natura verrekend. Dit betekent dat andere erfgenamen niet langer aanspraak kunnen maken op het goed zelf, maar ter compensatie recht hebben op een enveloppe met geld.

Hierdoor wordt het mogelijk om kinderen gelijk te behandelen, maar toch specifieke goederen aan een van hen toe te wijzen. Omgekeerd moet een erfgenaam niet vrezen dat andere erfgenamen het geschonken goed komen opeisen op de dag dat de schenker overlijdt.

Nieuw huwelijk dwarsboomt niet langer erfrechten kinderen

Een huwelijk promoveert uw partner tot wettelijke erfgenaam, waardoor hij of zij het vruchtgebruik op uw nalatenschap erft. Uw kinderen erven daardoor enkel de blote eigendom. Bovendien is uw echtgeno(o)t(e) een beschermde erfgenaam, waardoor u hem of haar niet kunt onterven.

Sinds 2003 kunnen echtgenoten met kinderen uit een vorige relatie weliswaar elkaars erfrechten inperken, maar de langstlevende moet altijd minstens het vruchtgebruik op de gezinswoning erven.

In het nieuwe huwelijksvermogensrecht kunnen hertrouwers met kinderen elkaar voortaan volledig onterven, dus ook elkaar het vruchtgebruik op de gezinswoning ontnemen. In het nieuwe erfrecht kan de plusouder bovendien niet langer het vruchtgebruik opeisen op goederen die de overleden ouder al schonk aan zijn kinderen.

Meer solidariteit tussen echtgenoten, ook bij scheiding (van goederen)

Bij een huwelijk met scheiding van goederen bouwt u tijdens het huwelijk geen gemeenschappelijk vermogen op. In dat geval zijn er slechts twee vermogens: dat van elke echtgenoot afzonderlijk. Dit kan leiden tot vervelende situaties bij bijvoorbeeld een scheiding waarbij de minstverdienende echtgenoot met lege handen achterblijft.

Om hier een mouw aan te passen, zijn notarissen wettelijk verplicht om echtgenoten (die willen huwen met scheiding van goederen) te wijzen op twee nieuwe pistes, namelijk een beding van verrekening van aanwinsten (waarbij de economisch sterkere echtgenoot een geldsom betaalt aan de zwakkere partner bij de ontbinding van het huwelijk) en een rechterlijke billijkheidsclausule (waarbij de economisch zwakkere echtgenoot aan de rechter kan vragen om toch een deel van de aanwinsten te ontvangen).

Vennootschap maakt geen verschil meer bij huwelijk met zelfstandige

Bij een huwelijk onder wettelijk stelsel bouwen echtgenoten een gemeenschappelijk vermogen op. Elke partner is dus voor de helft eigenaar van dit vermogen, ongeacht wie dit inkomen verdiende.

Tot 1 september 2018 kon een zelfstandige echtgenoot heel wat beroepsinkomsten onttrekken aan dat gemeenschappelijk vermogen. Die onrechtvaardigheid werd weggewerkt in het nieuwe huwelijksvermogensrecht. Bij de ontbinding van het huwelijk moet de zelfstandige echtgenoot een vergoeding betalen voor de beroepsinkomsten die het gemeenschappelijk vermogen niet heeft ontvangen, maar wat redelijkerwijze wel mogelijk was geweest.

Erven werd minder duur in Vlaanderen

De Vlaamse regering maakte erven minder duur. Met die lagere erfbelasting wil Vlaanderen de grotere flexibiliteit ondersteunen die het nieuwe erfrecht biedt. Een van de nieuwigheden is dat de langstlevende partner geen erfbelasting meer moet betalen op de eerste schrijf van 50.000 euro aan roerende goederen. Tegelijk moet niemand meer dan 55% belasting betalen op een erfenis. Ook kleinere erfenissen worden minder zwaar belast.

De vernieuwde erfbelasting in Vlaanderen

Terwijl de federale wetgever bepaalt wat u kunt nalaten aan wie, beslissen de gewesten hoeveel erfbelasting u op een erfenis moet betalen. In september 2018 werden de tarieven aangepast, zodat deze beter afgestemd werden op de hervorming van het erfrecht.

De belastingtarieven zijn nog altijd afhankelijk van de omvang van de erfenis: hoe groter de erfenis, des te meer belasting men betaalt. Daarnaast blijft ook de graad van verwantschap met de overleden persoon een rol spelen: hoe nauwer de familieband, des te lager de belasting. Tot slot zijn de tarieven meestal afhankelijk van de vraag of u onroerende goederen, dan wel roerende goederen erft.

Nieuw is dat voor de langstlevende partner de eerste schijf van 50.000 euro roerende goederen niet langer belast wordt. Dit levert een maximale besparing op van 1.500 euro. Deze nieuwe vrijstelling geldt niet alleen voor gehuwde koppels, maar ook – onder bepaalde voorwaarden – voor wie wettelijk en feitelijk samenwoont (dus ook voor bijvoorbeeld broers en zussen die op hetzelfde adres samenwonen).

Als u van uw partner roerende goederen erft, dan betaalt u op het gedeelte boven 50.000 euro 9% erfbelasting. Op het gedeelte boven 250.000 euro betaalt u nog steeds 27%.

Auteur: Geert Van Cauwenberge

Bronnen:
www.tijd.be
www.netto.be
https://www.vlaanderen.be/erfbelasting