Duurzaam energiebeheer in de praktijk: groen, hernieuwbaar en slim (Interview met Ir. Roeland Van Muylder, Project Manager Energy, Witteveen+Bos)

Passie voor milieu- en energiethematiek

Als bio-ingenieur met een specialisatie in milieutechnologie startte Roeland zijn loopbaan bij Indaver en het studie- en adviesbureau ECOREM. In 2013 ging hij aan de slag bij Witteveen+Bos, een toonaangevend adviesbureau dat jaarlijks ruim 4000 projecten begeleidt op vlak van water, infrastructuur, milieu en bouw. “Onze klanten – zowel private als publieke spelers – schakelen ons in voor energieadvies binnen een brede waaier van thema’s. Energie-efficiëntie is vandaag een hot topic, als essentiële pijler van duurzame en klimaatbestendige toekomst. Daarnaast rekenen klanten ook op onze expertise over hernieuwbare energieproductie en het zo duurzaam mogelijk opwekken en opslaan van warmte. En ook multi-energievraagstukken passeren steeds meer de revue: hoe kunnen clusters van gebouwen of bedrijven zelf hernieuwbare energie opwekken en verbruiken, en daarbij zo efficiënt mogelijk samenwerken?”

Aan de slag bij Confocus

Roeland houdt ervan om zijn expertise in deze complexe materie te delen met andere professionals, zowel adviseurs als ondernemers. “Via enkele collega’s bij Witteveen+Bos, die al enige tijd als spreker optreden voor Confocus, kreeg ik de kans om een paar webinars over specifieke energiethema’s te presenteren. Dat is telkens opnieuw een leerrijke ervaring, omdat ik enerzijds zelf de vinger aan de pols moeten houden van recente ontwikkelingen en anderzijds veel opsteek van de kennisuitwisseling met deelnemers.”

“Tot nu toe registreerde ik 4 webinars bij Confocus: een sessie over het thema energie-efficiëntie in de industrie, met aandacht voor diverse compliance-issues (lees: wat moeten bedrijven minimaal doen rond rationeel energieverbruik?), en een sessie rond hernieuwbare energieproductie, inclusief business cases en hoe bedrijven energie met elkaar kunnen delen.”

Vier kernthema’s

Volgens Roeland draait het bij duurzaam energiebeheer rond vier kernthema’s. “Het start allemaal met inspanningen om maximaal energie te besparen” geeft hij aan. “De goedkoopste energie is diegene die we niet verbruiken. Het is onze collectieve verantwoordelijkheid om voortdurend na te denken hoe we minder of op een efficiëntere manier energie kunnen verbruiken. Dat rationeel omgaan met energiebronnen zal de inkoop van energie uiteraard nooit volledig doen verdwijnen. In dat laatste geval moeten we zoveel mogelijk inzetten op hernieuwbare energie.”

Naast de thema’s energiebesparing en hernieuwbare energie haalt Roeland elektrificatie aan als derde thema. “De uitbouw van elektriciteitsopwekking en -distributie voor onder meer transport, logistiek en verwarming moet de inzet van vervuilende fossiele brandstoffen naar de achtergrond terugdringen. Als laatste kernthema vermeld ik digitalisering en slim energiebeheer: bij de evolutie van fossiel naar elektrisch zien we namelijk grote uitdagingen in het efficiënter gebruiken van beschikbare infrastructuur, zodat we de beschikbare netcapaciteit ten volle benutten.”

Energie besparen: hot topic in tijden van stijgende energieprijzen

Een lager energieverbruik in bedrijven hoeft volgens Roeland niet synoniem te zijn met het maken van opofferingen en medewerkers letterlijk in de kou laten staan. “Bij Witteveen+Bos krijgen we steeds meer strategische vragen van ondernemingen die hun interne productieprocessen willen herdenken om zo minder afhankelijk te worden van externe (dure) energiebronnen. Een voorbeeld is de voedingsindustrie, een sector waarin veel warmte wordt verbruikt. Ik denk hierbij aan het aanmaken van stoom voor de bereiding van voedingsmiddelen. Bij deze processen zijn mooie kansen te grijpen om warmte terug te winnen voor hergebruik of om extern ter beschikking te stellen via warmtenetten aan woonwijken. Investeringen om warmte uit stoom of rookgassen te recupereren, is een no regret-maatregel met mooie terugverdientijden, zeker in bedrijven die volcontinu produceren.”

Ook in ondernemingen waar producten gekoeld moeten worden, ziet Roeland heel wat potentieel om het energieverbruik terug te schroeven: “Bij koeling wordt warmte onttrokken aan ruimtes of producten, zoals diepgevroren producten. Met die warmte – vaak aan 60 à 70° Celsius – wordt vaak weinig gedaan. Toch is het zeer nuttig om alle benuttingsmogelijkheden zoveel mogelijk te verkennen, door bijvoorbeeld een link te leggen met warmtepomptechnologie of elektrificatie. Hierdoor kun je het verbruik van duur aardgas tot een minimum beperken, wat in de eerste plaats de CO2-emissie van het bedrijf drastisch doet zakken.”

Vandaag zie ik als adviseur heel wat interesse voor dit thema bij bedrijfsleiders, facility managers, operational managers en energy managers in kmo’s en grotere bedrijven. Het zogenaamd laaghangend fruit bij energiebesparende maatregelen – het plaatsen van thermisch glas, het installeren van zuinige LED-verlichting,… – is vaak al geplukt. Nu komt het erop aan om enkele versnellingen hoger te schakelen met duurzame investeringen, waar volgens mij de overheden best wel een sturende rol in mogen spelen.”

Hernieuwbare energie heeft wind in de zeilen

Naast energiebesparende initiatieven doen vele ondernemingen in ons land al inspanningen om zelf energie op te wekken. “De installatie van PV-panelen is al goed ingeburgerd, mede vanwege de steeds performanter wordende technologie, de mature producten en de mogelijkheid om zonnepanelen te voorzien zonder tijdrovende vergunningen” bevestigt Roeland. “Maar het nadeel van zonne-energie blijft uiteraard de onvoorspelbare beschikbaarheid, want afhankelijk van de dagelijkse hoeveelheid zonneschijn.”

“De installatie van windturbines in ons land is al een pak complexer, omdat je rekening moet houden met vele drempels” signaleert Roeland. “Het weinig transparante vergunningsbeleid, het gebrek aan open ruimte, de impact van het ruimtelijk beleid in ons land, de invloed van actiegroepen,… al die elementen zijn niet bevorderlijk voor een snelle uitrol van windmolenparken. Bij offshore windparken zit de complexiteit in de logistiek en geotechniek, met vragen over onder andere de impact op ecologie en sedimenten, het ‘nature inclusive’ maken van windturbines en de impact op vaarroutes.”

“Voor bedrijven is windenergie echter een interessante energiebron, omdat de exploitatie van een windturbine – waarbij een grote windmolen tot meer dan 3 miljoen euro kan kosten – vaak gebeurt in samenwerking met een windontwikkelaar. Via windenergie krijgt een bedrijf toegang tot een groene en vaste stroomprijs, waardoor het minder afhankelijk wordt van de onzekere marktevolutie én een positief, duurzaam bedrijfsimago kan uitdragen.”

Naast zon en wind is Roeland een groot believer van geothermie. “Onder onze voeten ligt er een onuitputtelijke bron van goedkope en duurzame energie” zegt Roeland. “Net onder de aardoppervlakte wordt de temperatuur sterk beïnvloed . Hoe dieper in de aarde, des te meer de temperatuur toeneemt. In België heerst er vanaf 18 meter een evenwichtstemperatuur van 10° à 12° Celsius. Dieper in de aarde neemt de temperatuur verder toe met 2 à 3° Celsius per 100 meter. In ons land wordt vaak ondiepe geothermie toegepast, tot 500 meter. Via een warmte/koude-opslagsysteem is die gewonnen warmte prima geschikt om gebouwen te koelen. Bij diepe geothermie – 2500 meter en dieper – kan het opgepompte grondwater rechtstreeks gebruikt worden voor verwarmingsdoeleinden van bijvoorbeeld ziekenhuizen of woonhuizen, en ook voor de productie van elektriciteit.”

Groen licht voor elektrificatie

“De elektrificatie van onze samenleving en industrie neemt exponentieel toe, en die trend is volgens Roeland niet meer te stuiten. “Van mobiliteit tot logistiek, van gereedschap tot verwarming… Het toepassingsveld wordt steeds ruimer. Vandaag is het aandeel elektrische wagens in ons verkeer nog relatief beperkt, maar dit wijzigt snel. We zien heel wat innovatie en onderzoek gebeuren binnen dit domein. In de industrie zijn er ook processen die te elektrificeren zijn, maar dit is vaak nog complex en duur.”

“Transport over korte en middellange afstand – via auto, trein, bus of tram – leent zich perfect tot elektrificatie. Bij grotere afstanden kijken we eerder richting waterstof of – in de scheepvaart – naar ammoniak of methanol, die een grotere energiedensiteit hebben. In de luchtvaart wordt volop ingezet op synthetische groene brandstoffen.

Digitalisering creëert ongekende opportuniteiten

Zoals al aangegeven hebben hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind een wisselend en onvoorspelbaar karakter. Tegelijk worden energieconsumenten – zowel particulieren als bedrijven – steeds meer prosumenten. Voeg daarbij nog een integratie van elektrische en thermische energiebronnen, en het mag duidelijk zijn dat de intelligent multi-energiesysteem cruciaal wordt als ‘spelverdeler’ op het speelveld van energieopwekking en -verbruik. “In dergelijk systeem moeten alle elementen en partijen met elkaar kunnen praten” blikt Roeland vooruit. “Die slimme interactie maakt onder meer komaf met de klassieke, gecentraliseerde top-downbenadering bij de distributie van energie. Vraag en opwekking moeten zoveel mogelijk in evenwicht zijn. Als laadpalen weten wat de beste omstandigheden zijn om in actie te schieten, als particulieren en bedrijven pieken qua verbruik kunnen vermijden en als we samen energie kunnen delen op momenten dat dit het nuttigst blijkt, dan gaan we de goede richting uit. Het slim verzamelen en gebruiken van data effent de weg voor een echte energietransitie in onze samenleving.”

(auteur: Geert Van Cauwenberge)