VOOR U UITGEZOCHT: Een asbestveilig Vlaanderen: haalbaar of utopie?
23 november 2019
Uit een recent onderzoek van de VUB blijkt dat er tussen 1948 en 1998 (het jaar van het nationale asbestverbod) maar liefst twee miljard ton asbest werd geïmporteerd. Op 14 september jl. kopte De Standaard dat, door deze import, ons land zich klaarmaakt voor een piek in de sterftecijfers. De Vlaamse overheid nam (en neemt) alvast heel wat maatregelen om Vlaanderen asbestveilig te maken. Maar hoe haalbaar zijn deze plannen?
Asbest in Vlaanderen: enkele cijfers
Asbest is massaal aanwezig in Vlaanderen. Tot het gebruik van asbest in 1998 werd verboden in België, werd de stof tientallen jaren lang verwerkt in meer dan 3.500 uiteenlopende toepassingen.
De volgende cijfers geven alvast voldoende stof tot nadenken: in Vlaanderen zouden gebouwen en infrastructuur ouder dan 2001 zo’n 2,3 miljoen ton aan asbesthoudende toepassingen bevatten. Dit is goed voor:
- ruim 2,8 miljoen woningen
- 354 000 niet-residentiële gebouwen
- 40 000 km nutsleidingen
Hoe slechter de toestand van een asbesttoepassing, des te moeilijker het wordt om ze veilig te beheren en te ontmantelen. Bovendien lopen ook de maatschappelijke kosten steeds meer op, bijvoorbeeld voor de bouw- en recyclagesector of op het vlak van de sociale zekerheid (door toenemende medische kosten).
Jarenlang kwamen (en komen) diverse beroepsgroepen in contact met asbesthoudende materialen: asbestverwijderaars, bouwvakkers, werknemers van afbraakbedrijven en containerparken, dakwerkers, enz. Maar ook particulieren kunnen blootgesteld worden aan de gevaren van asbest, in bijvoorbeeld oude woningen, schoolgebouwen, bedrijfspanden,…
Sensibilisering: de eerste stap naar een asbestveilig Vlaanderen
De renovatie van oude huizen is vandaag booming business. Deze opkomende trend draagt bij aan een duurzaam woonbeleid in Vlaanderen. Keerzijde van deze medaille is echter dat momenteel de levensduur van de meeste asbesthoudende materialen op zijn einde loopt, waarbij de oorspronkelijk stevig vastzittende vezels kunnen loskomen. Hierdoor neemt het risico’s op blootstelling toe, zowel bij particulieren als bij professionals die actief zijn in de bouwsector.
Bouwinstanties en -federaties doen hun uiterste best om professionals en particulieren bewust te maken van de gevaren van asbest. Ze moedigen iedereen aan om zich grondig te informeren over de risico’s van blootstelling aan asbest vooraleer bouwwerkzaamheden te starten in asbesthoudende panden.
Een blootstelling aan asbest houdt immers ernstige gezondheidsrisico’s in en kan leiden tot asbestose of mesothelioom. Deze asbestgerelateerde ziektes manifesteren zich doorgaans pas na 25 tot 40 jaar.
Naast preventie ook controle nodig
Naast sensibilisering en preventie is ook controle cruciaal.
In 2018 controleerde de Vlaamse overheid 410 bedrijven en 55 containerparken op asbest. Inspecteurs focusten hierbij op inventarisatie, selectieve inzameling bij sloop, omgang met asbest op het containerpark, asbest bij sorteerbedrijven en controle bij de asbestverwijderaars.
Bij 84% van de bedrijven troffen inspecteurs effectief asbest aan. Dat leidde tot 262 raadgevingen en aanmaningen over hoe het aanwezige asbest correct kon worden afgebroken en verwijderd (raadgeving) en hoe het correct moest worden opgeslagen (aanmaning).
De inspectie legde 37 bedrijfsbezoeken af om de selectieve inzameling van asbest op sloopwerven op te volgen. Naast de 11 aanmaningen werden hier ook 7 pv’s uitgeschreven. De afdeling wou voor deze actie samenwerken met de steden en gemeenten, zodat ook andere dan klasse 1-werven gecontroleerd konden worden, maar de reacties van de gemeenten bleven zeer beperkt…
De sorteerbedrijven scoorden slecht: op 48 gecontroleerde bedrijven waren er 18 aanmaningen en 10 pv’s. De inspectie had vooral opmerkingen over hun vergunning en werkplan. Ook hier wou de afdeling handhaving samenwerken met de lokale besturen, maar opnieuw bleef de respons ondermaats.
14 controles bij asbestverwijderaars leidden tot 3 aanmaningen en 1 pv.
Tenslotte bezochten inspecteurs van de Vlaamse overheid 55 containerparken. Dat leidde tot 13 aanmaningen en 3 pv’s, vooral omwille van de wijze waarop met asbest werd omgesprongen, de plaats waar de asbestcontainer stond en het werkplan.
Nieuwe regelgeving op komst (voorlopig enkel voor publieke constructies en parastatalen)
De komende jaren is nieuwe asbestregelgeving op komst voor alle overheden en parastatalen met constructies op het grondgebied van het Vlaamse gewest. Zij moeten het asbest uit alle constructies verwijderen waar zij diensten aanbieden aan het grote publiek. Twee deadlines zijn hier cruciaal: 1 januari 2034 en 1 januari 2040.
Uiterlijk 1 januari 2034 moet elke eigenaar van een publieke constructie met risicobouwjaar de volgende materialen uit zijn constructie verwijderen:
- Alle eenvoudig bereikbare, niet-hechtgebonden asbesthoudende materialen (met uitzondering van asbesthoudend pleisterwerk op wanden dat een laag risico vormt)
- De volgende onderdelen uit asbestcement die zich aan de buitenzijde van de constructie bevinden: dak- en gevelbekledingen, dakgoten, rookgaskanalen en hemelwaterafvoerkanalen.
Een publieke constructie is een constructie die een publieke organisatie huisvest die aan een groot aantal personen overheidsdiensten verstrekt. Een publieke organisatie is in dit geval een overheid, een parastatale of een organisatie die publieke diensten aanbiedt die door een overheid worden verzorgd, uitbesteed of gesubsidieerd. En het risicobouwjaar is – net als bij de niet-publieke constructies waarvoor enkel een inventarisatieplicht geldt – een constructie met bouwjaar 2000 of ouder.
Eenvoudig bereikbare asbesthoudende materialen zijn asbesthoudende materialen die waar te nemen én weg te nemen zijn binnen een normale beheers- en onderhoudscyclus of binnen een vergelijkbare fase van stilstand bij een industriële installatie, zonder dat de bouwkundige integriteit of de erfgoedkenmerken van de constructie aangetast worden.
De Vlaamse regering kan uitstel op deze verwijderingsplicht verlenen voor specifieke doelgroepen of specifieke constructies, en dit tot 1 januari 2036. Ook kan een uitstelprocedure voorzien worden voor situaties waarin het asbesthoudend materiaal niet verwijderd kan worden zonder de gezondheid of veiligheid in gevaar te brengen. In dat geval kan een publieke organisatie uitstel vragen tot 1 januari 2040.
Een tweede belangrijke datum is 1 januari 2040. Deze deadline geldt voor elke eigenaar van een publieke constructie met risicobouwjaar. Vóór deze datum moet elke constructie volledig asbestvrij gemaakt zijn én blijven.
Een asbestveilige toestand is een toestand waarin er bij een normaal gebruik geen blootstellingsrisico’s bestaan voor mens of milieu, doordat de eigenaar alle eenvoudig bereikbare asbesthoudende materialen met een laag risico heeft verwijderd én hij de andere asbesthoudende materialen veilig beheert.
Belangrijk om weten: voorlopig zijn beide streefdata enkel wettelijk verplicht voor overheidsgebouwen en -infrastructuur. Voor particulieren en private eigenaars geldt de verplichting nog niet. De Vlaamse Regering voorziet wel bijkomende maatregelen als de afbouw van asbest tegen 2034 en 2040 niet voldoende vordert.
Auteur: Geert Van Cauwenberge
Meer weten?
Voor een overzicht van onze verschillende asbest-opleidingen, klik hier.
