Elke druppel telt: groen licht voor aangescherpte hemelwaterverordening in Vlaanderen (interview met Oscar Moonen, bedrijfsadviseur, Professional-Consulting)

Situering

Dat water steeds schaarser wordt, is ondertussen geen nieuws meer. De laatste jaren zien we dat het klimaat in onze regio alsmaar extremer wordt, waardoor hevige piekregenval en lange periodes van droogte vaker voorkomen. “Al in 2004, via de toenmalige hemelwaterverordening, zette de Vlaamse regering in op het hergebruik en de infiltratie van regenwater”, zegt Oscar Moonen. “Aan de basis van deze verordening lag een Europese kaderrichtlijn water, die de EU- lidstaten aanspoorde om werk te maken van een – letterlijk en figuurlijk – waterdicht beleid. De hemelwaterverordening uit 2004 was het resultaat van een Vlaams decreet integraal waterbeleid uit 2003.”

“Omdat we de voorbije decennia geconfronteerd worden met extremere weersomstandigheden, staat een streng waterbeleid momenteel in het middelpunt van de belangstelling. Denk maar aan de overstromingen die Limburg en Wallonië hard troffen in juli 2021, of de hete en droge zomers van de voorbije jaren. Meer dan ooit komt het erop aan om elke druppel die op verhardingen valt, maximaal ter plaatse te houden en afstroom te voorkomen. Daarom keurde de Vlaamse regering op 15 juli 2022 principieel een nieuw ontwerp van de hemelwaterverordening goed, gevolgd door een finale goedkeuring op 10 februari 2023.”

Wat verandert er concreet?

Deze nieuwe hemelwaterverordening wordt van kracht op 2 oktober 2023. Burgers, bedrijven en openbare besturen mogen zich aan enkele behoorlijke verstrengingen verwachten, die een grote impact zullen hebben op toekomstige bouwprojecten. Oscar Moonen somt de belangrijkste wijzigingen op.

“Vooreerst valt het uitgebreider toepassingsgebied op. Tot nu toe was de verordening niet van toepassing op het openbaar domein. Bovendien moeten vandaag enkel op te richten gebouwen of constructies of aan te leggen verhardingen groter dan 40 vierkante meter aan de verordening voldoen. Daar komt verandering in, conform de Blue Deal. En dus moeten ook overheden het goede voorbeeld geven, al moet dit pas vanaf 7 januari 2025. De vernieuwde hemelwaterverordening wordt dus van toepassing bij bijvoorbeeld weg- of rioolinfrastructuur, ingrijpende renovaties – zoals verbouwingen met stabiliteitswerken – en op kleinere constructies. Ook de ondergrens van 40 vierkante meter verdwijnt.”

Voor hemelwaterputten zullen ook hogere minimale volumes van toepassing zijn. Oscar Moonen: “Een hemelwaterput van 5.000 liter blijft sowieso het minimum. Bij nieuwbouw of verbouwingswerken aan eengezinswoningen worden de minimale volumes voor hemelwaterputten gekoppeld aan de horizontale dakoppervlaktes. Een woning met een horizontale dakoppervlakte van 80 vierkante meter zal in de toekomst over een put van minstens 7.500 liter moeten beschikken. En voor een dak van minstens 120 vierkante meter moet een hemelwaterput van 10.000 vierkante meter voorzien worden.”

“Daarnaast moet het opgevangen hemelwater maximaal gebruikt worden voor toepassingen waarvoor geen drinkwaterkwaliteit nodig is, zoals het doorspoelen van een toilet, het sproeien van planten, het gebruik van de wasmachine en andere situaties die geen drinkwaterkwaliteit vereisen.”

Nog een belangrijke nieuwigheid: grotere buffervolumes en infiltratieoppervlaktes voor infiltratievoorzieningen. “De perceelsoppervlakte vanaf wanneer de aanleg van infiltratievoorzieningen verplicht wordt, wordt gevoelig verkleind van 250 naar 120 vierkante meter”, bevestigt Oscar Moonen. “Tegelijk wordt de minimale infiltratieoppervlakte verdubbeld van 4 naar 8 procent. Het minimale buffervolume gaat van 25 liter naar 33 liter per vierkante meter. Bovengrondse infiltratievoorzieningen worden de norm, omdat deze heel wat voordelen opleveren naar onder meer onderhoud, het vermijden van dichtslibbing en het controleren op verkeerde aansluitingen.”

“Is er om technische redenen geen infiltratievoorziening mogelijk bij grote verharde oppervlaktes, groter dan 1.000 vierkante meter? Dan is de plaatsing van een buffervoorziening en vertraagde afvoer verplicht.”

Op weg naar transparanter waterbeleid

Volgens Oscar Moonen is deze strengere hemelwaterverordening een stap in de goede richting om het waterbeleid in Vlaanderen verder op punt te stellen. “Ik vind het positief dat de wetgever diverse achterpoortjes en uitzonderingsregels heeft weggewerkt, met tegelijk een heldere definitie van sommige begrippen. Dit zorgt voor een duidelijker wetgevend kader. Zo werd tot nu toe op bedrijventerreinen soms erg creatief omgesprongen met de toepassing van infiltratieoppervlaktes. Ook worden bedrijven verplicht om opgevangen hemelwater te gebruiken voor bijvoorbeeld sanitaire installaties. En ook de maximale opvang van 10 kubieke meter hemelwater wordt drastisch opgedreven met schrapping van de bovengrens.”

Oscar Moonen juicht ook de maatregel toe dat de vernieuwde hemelwaterverordening vanaf nu voor openbare domeinen geldt. “Dit had eigenlijk al veel eerder moeten gebeuren”, zegt hij. “Je kan het als overheid niet maken om volop inspanningen van de burger te vragen en zelf de andere kant op te kijken. Al kun je je wel afvragen waarom (lokale) overheden uitstel moeten krijgen tot januari 2025…”

Van theorie naar praktijk

Als specialist krijgt Oscar Moonen steeds meer vragen van particulieren en ondernemers over deze thematiek. Meestal gaan die vragen over hoe de complexe regelgeving vertaald moet worden naar dagelijkse (ver)bouwprojecten. “Het aanpassen van bestaande installaties heeft vaak een stevig prijskaartje, en bovendien is bijvoorbeeld het plaatsen van een hemelwater- of infiltratieput niet altijd evident omwille van plaatsgebrek of andere praktische bezwaren. Sanitaire  leidingen zitten meestal ook verborgen in muren. En wat met het aanleggen van extra ondergrondse afvoerleidingen op een bedrijventerrein? Allemaal vragen die mensen de nodige kopzorgen kunnen bezorgen.”

“Zelfs het visuele aspect bij het gebruik van water speelt hier een rol, want hemelwater heeft vaak een andere kleur – en geur – dan leidingwater. Ook dit vraagt extra investeringen, onder meer in de nodige filters. Die investeringen zijn trouwens ook nodig voor de installatie van een performant regenwaterpompsysteem, terwijl leidingwater al onder druk binnenkomt.”

Verhelderend Confocus-seminarie

Tijdens het Confocus-seminarie ‘De nieuwe hemelwaterverordening’ maakt Oscar Moonen de deelnemers graag wegwijs in dit actuele thema. “Ik schets zowel het wetgevend kader als de praktische toepassing ervan. Met die mix van theorie en praktijk geef ik elke deelnemer een waardevolle syllabus mee naar huis of kantoor. Het seminarie is ook een ideale gelegenheid om ideeën en ervaringen over de toepassing van de hemelwaterverordening uit te wisselen. Zo spijkeren de deelnemers hun kennis verder bij, terwijl ook ikzelf nieuwe inzichten verwerf op basis van deze input.”

Hartelijk dank voor dit interview.

(auteur: Geert Van Cauwenberge – april 2023)

Docent: Oscar Moonen, bedrijfsadviseur, Professional-Consulting