Schuldbemiddeling 2.0: aandachtspunten en trends | interview met Mr. Wim Smits (schuldbemiddelaar)

18 augustus 2021

Schuldproblematiek en collectieve schuldenregeling in België: enkele kerncijfers

Eind 2020 registreerde de Centrale voor kredieten aan particulieren van de NBB 315.165 personen met afbetalingsproblemen (ofwel 3,2 procent van de meerderjarige bevolking). Dit cijfer heeft enkel betrekking op achterstallen bij consumentenkredieten en hypothecaire leningen. Met andere woorden: schulden met betrekking tot huur, gezondheidszorg, telecommunicatie, energie, water,… zijn hierin niet opgenomen. In 2020 bedroeg het totale achterstallige bedrag 2,4 miljard euro.

Bij structurele schuldproblemen kan een persoon beroep doen op een procedure van collectieve schuldenregeling (CSR). Eind 2020 had 9,5 procent van de personen met één betalingsachterstand een collectieve schuldenregeling. Bij vijf of meer betalingsachterstanden loopt dit percentage op tot 37,7 procent.

In 2020 jaar werden 9.584 nieuwe aanvragen van personen die een beroep deden op de CSR-procedure, door de rechtbanken toelaatbaar verklaard. Dit is een daling van 22,7 procent ten opzichte van 2019. Deze daling kan deels worden toegeschreven aan de impact van de eerste coronalockdownmaatregelen op de werking van de rechtbanken. Op het eind van het jaar staan in de Centrale 74.765 lopende procedures geregistreerd.

Situering CSR

Hoe schat Mr. Wim Smits als ervaren schuldbemiddelaar deze situatie in? En wat zijn volgens hem de basisprincipes van effectieve schuldbemiddeling?

“Een collectieve schuldenregeling is een gerechtelijke procedure die mensen met (overmatige) schuldenlast niet alleen wil helpen, maar hen bovendien een perspectief wil bieden via het aanbieden van een duurzame oplossing. Of anders gezegd: het doel van schuldbemiddeling is iemand schuldenvrij maken én houden. Dat wil zeggen dat ik in schuldafbouwtrajecten niet alleen oog moet hebben voor de afbetaling van schulden, maar ook voor het creëren van voorwaarden die iemand in staat stelt om blijvend grip te krijgen op het gezinsbudget.

De enige manier om een collectieve schuldenregeling te bekomen, is door de indiening van een verzoekschrift bij de Arbeidsrechtbank. Volgens de wet moet de indiener een omschrijving geven van zijn (overmatige) schuldenlast en financiële draagkracht, met tegelijk de nodige bewijzen dat hij of zij niet (meer) in staat is om schulden op een duurzame wijze af te betalen.

Na deze indiening is het aan de arbeidsrechter om te oordelen of de persoon in kwestie al dan niet toegelaten wordt tot de collectieve schuldenregeling. De aanstelling van een schuldbemiddelaar – een advocaat, OCMW of andere erkende instelling – is het startschot om hiervoor actie te ondernemen.”

Wat zijn de toelatingsvoorwaarden om toegelaten te worden tot CSR?

WS: “Er gelden enkele specifieke voorwaarden. Als indiener van een verzoekschrift moet men de Belgische nationaliteit hebben, een overmatige schuldenlast hebben, zichzelf niet bedrieglijk onvermogend hebben gemaakt en geen vroegere collectieve schuldenregeling hebben ondergaan die minder dan vijf jaar geleden herroepen werd. Ook vervalt het recht op CSR als men een onderneming is of was sinds minstens zes maanden.”

Welke gevolgen heeft een toelating tot CSR?

WS: “Een toelating tot CSR zet een hele reeks maatregelen in werking. Zo mogen deurwaarders geen beslag meer leggen op goederen, waardoor kosten niet verder oplopen. Behalve voor enkele uitzonderingen worden schulden niet langer verhoogd met intresten. Alle inkomsten van de indiener (loon, werkloosheidsuitkering, ziekte-uitkering, kinderbijslag, onderhoudsgeld, vakantiegeld, pensioen,…) worden overgeschreven op een rekening die wordt beheerd door de schuldbemiddelaar. De persoon in kwestie ontvangt leefgeld van de schuldbemiddelaar. Uiteraard is het evident dat de indiener geen bijkomende schulden mag maken.”

Hoe ziet uw taak als schuldbemiddelaar er concreet uit?

WS: “Wanneer ik als schuldbemiddelaar voldoende zicht heb op de inkomsten en uitgaven, is het een van mijn taken om een aanzuiveringsregeling (lees: betalingsplan) op te stellen. Dit betalingsplan mag maximum zeven jaar duren vanaf de datum waarop iemand toegelaten werd tot de collectieve schuldenregeling, tenzij wanneer een langere termijn nodig is om de verkoop van een onroerend goed (lees: woning) te vermijden. Als schuldbemiddelaar leg ik jaarlijks een verslag neer bij de arbeidsrechtbank en deel ik dit ook mee aan de verzoeker.”

Wat zijn volgens u als ervaren schuldbemiddelaar sterke punten in de wetgeving? En waar ziet u mogelijke verbeterpunten?

WS: “Ik vind het jammer dat de CSR-procedure vaak in een slecht daglicht wordt gesteld. Toch is deze werkwijze een nobele oplossing voor particulieren met overmatige schulden, zodat ze deze niet levenslang als een last moeten meedragen die de toekomst van henzelf en hun gezin hypothekeert. De maximumtermijn van 7 jaar om schulden terug te betalen creëert perspectief. We doen telkens ons uiterste best om deze termijn te respecteren. Na deze termijn geldt een kwijtschelding van schulden, al kan dit niet voor achterstallige onderhoudsbijdragen, schadevergoedingen voor lichamelijke verwondingen, penale boetes en schulden uit faillissement.

Ik geef toe dat de CSR-procedure een vrij logge procedure is, maar dit is onder meer te wijten aan het feit dat we te maken hebben met collectieve schulden (dus van meerdere schuldeisers samen). Ook de zoektocht naar een duurzame oplossing én het feit dat we met mensen met beperkte inkomsten (leeflonen) oplossingen moeten uitwerken, maakt mijn werk er niet eenvoudiger op. De insteek van de wetgever om met open begrippen te werken – en niet met plafondbedragen voor schulden en leefgeld – juich ik toe. De wettelijke bepaling “een menswaardig leven kunnen lijden” is bijvoorbeeld subjectief in te vullen, en dat schept extra manoeuvreerruimte in de zoektocht naar oplossingen. Bovendien kunnen we op deze manier elk dossier individueel onderzoeken en monitoren.”

Hoe bespreekt u deze thematiek tijdens het webinar ‘Schuldbemiddeling anno 2021: actuele ontwikkelingen | het einde van de CSR (herroeping)’ van Confocus?

WS: “Ik werk graag mee aan dit webinar van Confocus, omdat ik het belangrijk vind om zoveel mogelijk professionals te informeren over deze materie. Naast Confocus zijn er weinig andere opleidingsinstituten die deze vorming aanbieden. Tijdens het webinar put ik uit mijn eigen praktijkervaring om vragen te beantwoorden waarvan bemiddelaars en andere rechtspractici wakker liggen. Ik werk met praktische voorbeelden, documenten en modeldocumenten om de deelnemers tips te geven die ze meteen kunnen inzetten in hun eigen dossiers. Ik sta uiteraard stil bij recente (wets)wijzigingen in schuldbemiddeling (zoals bijvoorbeeld de impact van het hervormde insolventierecht), en focus daarnaast ook op concrete topics, zoals onder andere de verkoop van onroerend goed. Ik nodig elke geïnteresseerde professional uit om deel te nemen aan deze infosessie.”

Bedankt voor dit gesprek!

Auteur: Geert Van Cauwenberge

Mr. Wim Smits
Advocaat en schuldbemiddelaar te Antwerpen

Meer weten?

Mr Wim Smits presenteert het volgende on demand webinar ‘Schuldbemiddeling anno 2021: actuele ontwikkelingen | het einde van de CSR (herroeping)’ uit de 4-delige webinar-reeks « Schuldbemiddeling » van Confocus.